کلّ اشياء در مقامی آيات الهی بوده و خواهند بود علی قدر مراتبها در مقام تجلّی سلطان مجلّی در ملکوت اسمآء و صفات از برای کلّ اثبات آيتيّت ميشود در اين صورت غير آيات چيزی مشهود نه تا قرب و بُعد تصوّر شود ...

و اگر دست قدرت الهيّه آيتيّت اشياء را اخذ نمايد لا تری فی الملک من شیء چقدر پاک و مقدّس است پروردگار تو و چقدر عظيم است سلطنت و غلبه او آيات تکوينيّه و آفاقيّه که مظاهر اسمآء و صفات او تعالی شأنه هستند در يک مقام مقدّسند از قرب و بعد تا چه رسد بذاته تعالی ...

مقصود شاعر از اين بيت که : دوست نزديکتر از من بمن است وين عجبتر که من از وی دورم ...

حق فرموده که من بانسان نزديکترم از رگ گردن او باو لذا ميگويد با وجود آنکه تجلّی حضرت محبوب از رگ گردن من بمن نزديکتر است مع ايقان من باين مقام و اقرار من باين رتبه من از او دورم يعنی قلب که مقرّ استواء رحمانی است و عرش تجلّی ربّانی از ذکر او غافل است و بذکر غير مشغول از او محجوب و بدنيا و آلای آن متوجّه و حقّ بنفسه قرب و بعد ندارد مقدّس است از اين مقامات و نسبت او بکلّ علی حدّ سواء بوده اين قرب و بعد از مظاهر ظاهر اين مسلّم است که قلب عرش تجلّی رحمانی است چنانچه در احاديث قدسيّه قبليّه اين مقام را بيان فرموديم لا يسعنی ارضی و لا سمائی ولکن يسعنی قلب عبدی المؤمن و قلب که محلّ ظهور ربّانی و مقرّ تجلّی رحمانی است بسا ميشود که از مُجلّی غافل است در حين غفلت از حق بعيد است و اسم بعيد بر او صادق و در حين تذکّر بحق نزديک است و اسم قريب بر او جاری و ديگر ملاحظه نما که بسا ميشود که انسان از خود غافل است ولکن احاطه علميّه حق لازال محيط و اشراق تجلّی شمس مجلّی ظاهر و مشهود لذا البتّه او اقرب بوده و خواهد بود چه که او عالم و ناظر و محيط و انسان غافل و از اسرار ما خلق فيه محجوب ...

و از ذکر اينکه کلّ اشياء آيات الهی بوده توهّم نرود که نعوذ باللّه خلق از سعيد و شقی و مشرک و موحّد در يک مقامند و يا آنکه حق جلّ و عزّ را با خلق نسبت و ربط بوده چنانچه بعضی از جهّال بعد از ارتقاء بسموات اوهام خود توحيد را آن دانسته‌اند که کلّ آيات حقّند من غير فرق و از اين رتبه هم بعضی تجاوز نموده‌اند و آيات را شريک و شبيه نموده‌اند سبحان اللّه انّه واحِدٌ فی ذاته و واحدٌ فی صفاته ما سواه معدوم عند تجلّی اسم من اسمائه و ذکر من اذکاره و کيف نفسه فو اسمی الرّحمن که قلم اعلی از ذکر اين کلمات مضطرب و متزلزلست از برای قطره فانيه نزد تموّجات بحر اعظم باقی چه شأن مشاهده ميشود حدوث و عدم را تلقاء قِدم چه ذکری بوده استغفر الله العظيم از اين چنين عقايد و اذکار بگو ای قوم موهوم را با قيّوم چه مناسبت و خلق را با حق چه مشابهت که باثر قلم او خلق شده‌اند و اين اثر هم از کلّ مقدّس و منزّه و مبرّا و از اين مقام گذشته در مقام آيات ملاحظه کن که شمس يکی از آيات الهی است آيا ميشود او را با ظلمت در يک مقام ملاحظه نمود لا فو نفسه الحق لا يتکلّم احد بذلک الّا من ضاق قلبه و زاغ بصره بگو در خود ملاحظه کنيد اظفار و چشم هر دو از شماست آيا اين دو نزد شما در يک رتبه و يک شأن بوده اگر گفته شود بلی قل کذّبتم بربّی الأبهی چه که آنرا قطع ميکنيد و اين را مثل جان عزيز داريد تجاوز از رتبه و مقام جائز نه حفظ مراتب لازم يعنی هر شيئی در مقام خود مشاهده شود بلی وقتی که شمس اسم مؤثّرم بر کلّ اشياء تجلّی فرمود در هر شیء اثر و ثمری علی قدر مقدور ظاهر چنانچه ملاحظه ميشود که سمّ با اينکه مهلک است معذلک در مقام خود اثری و نفعی از او مشهود و اين اثر در اشياء از اثر اين اسم مبارک است سبحان خالق الاسماء و الصّفات شجر يابس را بسوزانند و شجره طريّه رطبيّه را در ظلّش مأوی گيرند و از اثمارش متنعّم شوند در احيان مظاهر الهيّه اکثری از بريّه بامثال اين کلمات نالايقه ناطق چنانچه در کتب الهيّه و صحف مُنزله تفصيل آن نازل توحيد آنست که در کلّ آيه تجلّی حق مشاهده کنند نه آنکه خلق را حق دانند مثلاً تجلّی شمس اسم ربّ را در کلّ ملاحظه نمائيد چه که در کلّ آثار تجلّی اين اسم مشهود است و تربيت کلّ منوط باو و تربيت هم دو قسم است يک قسم آن محيط بر کلّ است و کلّ را تربيت ميفرمايد و رزق ميدهد چنانچه خود را ربّ العالمين فرموده و قسم ديگر مخصوص بنفوسی است که در ظلّ اين اسم در اين ظهور اعظم وارد شده‌اند ولکن نفوس خارجه از اين مقام محروم و از مائده احديّه که از سماء فضل اين اسم اعظم نازل ممنوعند چه نسبت است آن نفوس را مع اين نفوس لو کشف الغطاء لينصعق من فی الاکوان من مقامات الّذين توجّهوا الی اللّه و انقطعوا فی حبّه عن العالمين و موحّد در اين دو طايفه تجلّی اين دو اسم را ملاحظه مينمايد بقسمی که مذکور شد چه که اگر اخذ تجلّی شود کلّ هالک خواهند بود و همچنين در تجلّی شمس اِسمِ احد ملاحظه کن که بر کلّ اشراق فرموده يعنی در کلّ آيه توحيد الهی ظاهر چنانچه کلّ مدلّند بر حق و سلطنت او و وحدت او و قدرت او و اين تجلّی رحمت اوست که سبقت گرفته کلّ را ولکن نفوس مشرکه از اين تجلّی غافل و از شريعه قرب و لقا محروم چنانچه مشاهده ميشود جميع ملل مختلفه بوحدانيّت او مقرّ و بفردانيّت او معترف اگر آيهء توحيد الهی در آن نفوس نميبود هرگز مُقرّ باين کلمه مبارکهء لا اله الّا هو نبودند معذلک غافل و بعيدند و عند اللّه از موحّدين محسوب نه چه که سلطان مجلّی را ادراک ننموده‌اند و در مقامی اين تجلّی که در مشرکين ظاهر اثر اشراق موحّدين است لا يعرف ذلک الّا اولو الالباب ولکن موحّدين مظاهر اين اسمند در رتبه اوّليّه و ايشانند که خمر احديّه را از کأس الوهيّه نوشيدند و بشطر اللّه توجّه نموده‌اند کجا است نسبت اين نفوس مقدّسه با آن نفوس بعيده ...

انشاءاللّه ببصر حديد در جميع اشياء آيه تجلّی سلطان قِدم مشاهده نمائی و آن ذات اطهر اقدس را از کلّ مقدّس و مبرّا بينی اينست اصل توحيد و جوهر تفريد کان اللّه و لم يکن معه من شیء و الآن يکون بمثل ما قد کان لا اله الّا هو الفرد الواحد المقتدر العليّ العظيم .