آنچه در آسمانها و زمين است محالّ بروز صفات و اسمای الهی هستند چنانچه در هر ذرّه آثار تجلّی آن شمس حقيقی ظاهر و هويداست که گويا بدون ظهور آن تجلّی در عالم ملکی هيچ شيئی بخلعت هستی مفتخر نيايد و بوجود مشرّف نشود چه آفتابهای معارف که در ذرّه مستور شده و چه بحرهای حکمت که در قطره پنهان گشته خاصّه انسان که از بين موجودات باين خلع تخصيص يافته و باين شرافت ممتاز گشته چنانچه جميع صفات و اسمای الهی از مظاهر انسانی بنحو اکمل و اشرف ظاهر و هويدا است و کلّ اين اسماء و صفات راجع به اوست اينست که فرموده " الانسان سرّی و انا سرّه " و آيات متواتره که مدلّ و مشعر بر اين مطلب رقيق لطيف است در جميع کتب سماويّه و صحف الهيّه مسطور و مذکور است چنانچه ميفرمايد : (١) " سَنُرِيهِم آياتِنَا فی الآفاقِ وَ فِی أنفُسِهِمْ " و در مقام ديگر ميفرمايد : (٢) " وَ فِی انفُسکُم اَفلا تُبصرُونَ " و در مقام ديگر ميفرمايد : (٣) " وَ لا تَکُونُوا کالّذِينَ نَسُوا اللّه فأنسَاهُم انفُسَهُمْ " چنانچه سلطان بقا روح من فی سرادق العماء فداه ميفرمايد " من عرف نفسه فقد عرف ربّه . " ...

باری از اين بيانات معلوم شد که جميع اشياء حاکی از اسمآء و صفات الهيّه هستند . هر کدام بقدر استعداد خود مدلّ و مشعرند بر معرفت الهيّه بقسمی که احاطه کرده است ظهورات صفاتيّه و اسمائيّه همه غيب و شهود را اينست که ميفرمايد : " ايکون لغيرک من الظّهور ما ليس لک حتی يکون هو المظهر لک عميت عين لاتراک " و باز سلطان بقا ميفرمايد : " ما رأيت شيئاً الّا و قد رأيت اللّه فيه او قبله او بعده " و در روايت کميل " نور اشرق من صبح الازل فيلوح علی هياکل التّوحيد آثاره " و انسان که اشرف و اکمل مخلوقاتست اشدّ دلالة و اعظم حکاية است از ساير معلومات و اکمل انسان و افضل و الطف او مظاهر شمس حقيقتند بلکه ما سوای ايشان موجودند باراده ايشان و متحرّکند بافاضه ايشان ...

______________________________________________________________ )۱( - سوره حم سجده )فصّلت( -آيه ۵۳ )۲( - سورة الذّاريات -آيه ۲۱ ) ۳( - سورة الحشر -آيه ۱۹